Maciej Bator

Alfabet organowy: Baczki (Sideburns/Ears)

B JAK BACZKI

ALFABET ORGANOWY

[ENGLISH VERSION BELOW]

Baczki (liczba mnoga – elementy montowane parami) to niewielkie kawałki blachy przylutowane w pionie do piszczałek metalowych w pobliżu wycięcia. Dzięki baczkom powietrze przepływające przez piszczałkę mniej rozprasza się na boki. Baczki można wyginać w obie strony (do środka wycięcia piszczałki „przytykając” wycięcie, albo na boki „otwierając” jak drzwi dwuskrzydłowe…

Można baczkami …stroić piszczałki! Zwłaszcza w przypadkach gdy nie ma na to innego sposobu. Tak bywało w dawnych organach (przykłady pochodzą m.in. z XVII czy XVIII wieku), częściej niż we współczesnych; piszczałki strojono kiedyś bardzo dokładnie w chwili budowy i nie dało się później modyfikować długości, korygować piszczałki tak jak w organach późniejszych (np. XIX-, XX- i XXI-wiecznych). Ale jeśli trzeba było jednak coś w stroju takiej dawnej piszczałki poprawić to właśnie BACZKI, lekko odgięte lub przygięte pozwalały dostroić piszczałkę: wyginamy na zewnątrz – ton wyższy, doginamy do środka – ton niższy. Łatwo przy tej okazji zmienić brzmienie, barwę piszczałki, zwłaszcza piękny i pełen niuansów ułamek sekundy kiedy piszczałka zaczyna grać.

Baczki mogą też być drewniane, zwłaszcza w drewnianych piszczałkach. Są zwykle nieruchome, nie da się ich odginać jak w piszczałkach metalowych. Na etapie produkcji piszczałkarz decyduje o tym jak dokładnie wyglądać ma piszczałka drewniana, czy będzie miała baczki i jakich będą rozmiarów. Ich funkcja to stabilizowanie i precyzyjniejsze skierowanie powietrza w górną wargę. Nie ma w tym przypadku możliwości regulacji, jak w piszczałkach metalowych. Ale czasami jest… wałek lub bródka.

SIDEBURNS / EARS

Sideburns (plural – elements mounted in pairs; or ears) are small pieces of metal soldered vertically to metal pipes near the cutout. Thanks to the side panels, the air flowing through the pipe is less dispersed to the sides. Side panels can be bent in both directions („sticking” to the cutout to the center of the cutout, or „opening” to the sides like a double-leaf door.

With ears of an organ pipe you can … tune them! Especially in cases where there is no other way. This was the case in the old organs (examples come from the 17th or 18th centuries), more often than in modern ones; pipes were tuned very precisely at the moment of construction and it was not possible to modify the length, or to correct the pipes, as it was in more modern organs (e.g. 19th, 20th and 21st century). But if something in the pitch of such an old pipe was to be corrected, it were the EARS, slightly bent in or bent out, that made it possible to tune the pipe (outwards – a higher /sharp/ tone, inwards – a lower /flat/ tone). But it is easy to change the sound of the pipe on this occasion, especially the beautiful and nuanced split second when the pipe starts to play.

Ears can also be wooden, especially in wooden pipes. They are usually fixed and cannot be bent like ears in metal pipes. At the production stage, the pipe-pipe maker decides how exactly the wooden pipe should look like, whether it will have ears and what size it will be. Their function is to stabilize and lead the air more precisely to the upper lip. There is no possibility of adjustment in this case, as in the case of metal pipes. But sometimes there is … a roll or a harmonic-bridge.

Autor / author: dr Maciej Bator
fot. / photo: Andrzej Lech Kriese

Po więcej organowych smaczków zapraszamy na nasz kanał na Youtube, profil na Facebooku i Instagramie oraz kanał podcastowy!

Spodobał Ci się ten wpis? Zostań z nami na dłużej i dołącz do grona Darczyńców Fundacji TUTAJ! Dzięki osobom takim jak Ty coraz lepiej realizujemy naszą misję – uczenie lepszego rozumienia muzyki organowej.